Merchandise
In het betaald voetbal zie je plotseling de verborgen armoede
Omdat elke euro er een is, heeft de nummer tien uit de Keuken Kampioen Divisie nog enkele manieren bedacht om aan thuiswedstrijden te verdienen. Zo is er een wedstrijdsponsor (à 550 euro), een balsponsor (550 euro), een man of the match-sponsor (550 euro), een aftrapsponsor (550 euro) en een shirtsponsor à 4.000 tot 6.000 euro per duel.
Tel hier de kaartjes en verkochte biertjes bij op en dan valt uit te rekenen dat Telstar 30.000 tot 50.000 euro misloopt voor elke thuiswedstrijd die door de coronacrisis komt te vervallen. Zelfde verhaal bij duels zonder publiek. „We staan voor de vraag hoe we Telstar overeind kunnen houden”, zegt commercieel directeur Steef Hammerstein. „Ik reken me rot.”
Terwijl spelers, staf en kantoorpersoneel worden doorbetaald, komt er bij de 34 Nederlandse profclubs amper geld binnen nu het voetbal tot minimaal eind april stilligt. Het kost de sector 110 miljoen euro wanneer de competitie wordt gestaakt, schatte sportkoepel NOC-NSF in een eerste analyse.
Bij de vijf topcompetities van Europa zou het gaan om vier miljard euro, berekende KPMG. Ook als de wedstrijden wel worden ingehaald, zijn de verliezen groot. Zo maakt Manchester United nu al minimaal 800.000 euro verlies. De club zou tot en met april drie thuisduels spelen. Bij elk daarvan zou vierduizend man personeel aan het werk zijn. Zij krijgen gewoon betaald en krijgen opnieuw salaris als de wedstrijden worden ingehaald.
Ook Telstar wordt getroffen. Hammerstein: „Ook als de wedstrijden worden ingehaald, kost dit ons tonnen. Feesten in het stadion zijn al afgezegd tot en met april. Als we moeten inhalen op maandagavond is dat commercieel weer minder interessant. Ik hoop nu vooral dat de zon blijft schijnen. Dan leveren onze zonnepanelen nog wat op.”
Miljardenindustrie
Sinds de Tweede Wereldoorlog en de oliecrisis van 1973 lag de voetbalwereld zelden zo op zijn gat als nu. Het is surrealistisch, zeggen clubdirecteuren, omdat ze niet beter weten dan dat voetballers onder vrijwel alle omstandigheden blijven doorspelen, net als het orkest op de Titanic.
Nu zitten ze bezorgd aan hun keukentafels. Bij een pandemie mag het voetbal zelf een triviale bezigheid zijn, de business erachter is dat niet. 28 miljard euro zette het Europese voetbal vorig jaar om en dat geld sijpelt weer door naar spelers, analisten, directeuren, kaartverkopers, secretaresses, materiaalmannen, jeugdtrainers en vele andere individuen die van de sport afhankelijk zijn.
Geen voetbal betekent voor sommigen geen inkomen. Denk aan cameramensen in de eredivisie. Aan parttime fysiotherapeuten in de eerste divisie en jonge trainers die op zondagochtend een voetbalschool runnen bij hun amateurclub. Of aan de freelance journalisten bij Voetbal International wier werk per direct is stopgezet. „Kost me bijna 2.500 euro per maand”, aldus een van hen.
Terwijl we meewarig kijken naar Wit-Russen die stoïcijns door blijven spelen, als vrijwel enige competitie in Europa, legt het coronavirus de kwetsbaarheid van het systeem achter de volle stadions bloot. Bij grote én kleine clubs. Vrijwel alle Nederlandse clubs hebben al een beroep gedaan op de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkbehoud van de overheid. „Voetbalclubs fungeren in feite als non-profitorganisaties”, zegt directeur Serge Rossmeisl van Federatie Betaald voetbal Organsaties (FBO). „Zelfs in goede tijden hebben de meeste nauwelijks een buffer. Ze besteden het eerder aan spelers.”
De crisis brengt verborgen armoede aan het licht, ziet ook voetbalmarketeer Chris Woerts. „Nu wordt duidelijk hoezeer clubs van wedstrijd tot wedstrijd leven, en via horeca en kaartjes hun geldstromen op peil houden. Vooral in de eerste divisie. In mei moeten ze hun spelers bonussen en vakantiegeld betalen. Hoe gaan ze dat doen? Veel clubs komen de voetballuwe zomer door met de inkomsten uit seizoenkaarten vanaf april. Maar dit is geen moment om seizoenkaarten te verkopen. Dus ja, ik verwacht grote klappen.”
800 miljoen omzet
Van weelde tot kopzorgen – het kan snel gaan in de voetbaleconomie. Met het coronavirus op veilige afstand berichtte Deloitte half januari nog over de rijkdom van de twintig rijkste clubs van Europa via de jaarlijkse Money League. Groot was het nieuws dat FC Barcelona als eerste club ter wereld de omzetbarrière van 800 miljoen euro had geslecht.Lees ookdit interview met Jacco Swart over de crisis in het betaald voetbal in EuropaProfiterend van de wereldwijde honger naar topvoetbal boekte de elite een gezamenlijke recordomzet van 9,3 miljard euro, elf procent meer ten opzichte van de vorige Money League. Ongekend, vonden de accountants van Deloitte. „De clubs in onze toptwintig zullen zich ongetwijfeld afvragen waar de volgende groeifase is.”
Zo dichtbij als-ie leek te zijn, zo ver voelt de magische grens van tien miljard nu. Overleven is het nieuwe credo. In de kleine en grote competities. Bij kleine en grote clubs. Directeur Hans-Joachim Watzke van Borussia Dortmund wil een derde van zijn maandsalaris van 160.000 euro afstaan zolang de Bundesliga stilligt. Ook spelers van Borussia Mönchengladbach leveren in. Alles met als doel om te redden wat er te redden valt van de 56.000 banen die aan de twee Duitse topdivisies verbonden zijn.
Bij een definitieve staking van de Bundesliga bedraagt de schade 650 tot 750 miljoen euro, berekende KPMG: 130-140 miljoen euro aan gemiste recettes op de wedstrijddagen, 300 tot 400 miljoen euro aan tv-geld en nog eens 200 tot 250 miljoen euro aan commerciële inkomsten. Voor de Spaanse, Italiaanse en Franse competities zou het gaan om respectievelijk minimaal 800, 550 en 300 miljoen euro.
„Als het gaat om de inkomsten uit uitzendrechten voelen de clubs de grootste pijn”, verklaarde Paul Adriani van KPMG’s Sports Analytics Practice. „Deze maken in het algemeen de helft uit van de gemiste inkomsten. Televisiestations die collectieve deals hebben met competities, kunnen geld terugeisen als wedstrijden worden geannuleerd en het seizoen niet wordt afgemaakt.”
Meest te verliezen heeft de Premier League, met een geschatte schadepost van 1,1 tot 1,2 miljard euro. Was al dat fortuin dan een luchtbel? Worden de big spenders van Europa nu getroffen zoals bankiers op Wall Street tijdens de beurscrisis?
„We denken dat ze in de Premier League allemaal zo rijk zijn”, zegt sportmarketeer Woerts, die naast Feyenoord ook bij Sunderland werkte. „Clubs als Chelsea en Manchester City zijn dat ook, met hun eigenaren uit Rusland en Abu Dhabi. Maar de meeste clubs draaien voor meer dan de helft op tv-geld. Als dat wegvalt, blijven er weinig inkomsten over, terwijl ze wel hun topsalarissen moeten betalen.”
Vrijdag onthulde website The Athletic dat Sky Sports een megaclaim indient als de Premier League wordt gestaakt. In dat geval is er sprake van contractbreuk (clubs moeten een volledige competitie leveren) en heeft Sky recht op omgerekend 830 miljoen euro; circa de helft van wat de tv-zender jaarlijks aan de twintig clubs in de Premier overmaakt. Sky Sports voelt nu al de pijn. Zonder voetbal wil de sportzender pubs en particulieren niet laten betalen voor hun abonnement.
Gevolg is dat ze in Engeland hoe dan ook de competitie willen uitspelen. De periode dat dit kan is daarvoor verlengd tot en met juli, ook al lopen de spelerscontracten tot eind juni, zoals in heel de voetbalsector. In Duitsland zei Bayern-baas Karl-Heinz Rummenigge het al: „Voetbal is geld.” Dus wordt er desnoods zonder publiek gespeeld. „Dan is er geen sprake van contractbreuk”, aldus Woerts.
Gala’s en trouwfeesten
In Nederland zijn clubs minder afhankelijk van tv-geld. Gemiddeld 25 procent van de begroting is daarop gebaseerd, tegen 50 tot wel 65 procent bij clubs in de Premier League. Fox Sports betaalt de clubs jaarlijks 80 miljoen euro, waarvan inmiddels 60 miljoen is verdeeld. „Vooralsnog is Fox van plan om ook het laatste kwart te betalen”, weet Woerts. „Men gaat er nog steeds vanuit dat de competitie wordt hervat.”
Tv-geld is slechts een van de vele zorgen die er leven in het betaald voetbal. Veel clubs zijn ook horecabedrijven en lopen inkomsten van geplande gala’s en trouwfeesten mis. Omdat deze crisis iedereen treft, is ook de vraag of sponsoren hun resterende bijdragen kunnen overmaken. En of die bedrijven hun contracten willen verlengen.
Elke dag houden de KNVB, werkgeversorganisatie FBO en de coöperaties van de eredivisie en eerste divisie inbelsessies waar clubs om raad kunnen vragen. Moeten zij sponsors en seizoenkaarthouders compenseren? Hoe regelen ze overheidssteun? Moeten de clubs waarvoor dat geldt, huur voor hun stadion blijven betalen? Komt er een noodfonds van de KNVB, dan wel de UEFA of de FIFA?
De KNVB heeft zich al tot de overheid gewend. „Met NOC-NSF maken we ons nu sterk voor een noodfonds voor de Nederlandse sport om te voorkomen dat het amateur- en betaald voetbal slachtoffer van de crisis worden”, zegt een KNVB-woordvoerder.
Clubs juichen een noodfonds toe, al zegt een directeur al wel dat er wel selectief moet worden gekeken wie daarvoor in aanmerking komt. „Voordat iedereen een graantje wil meepikken.”
Telstar-directeur Steef Hammerstein kijkt al voorbij de zomer. „Ik vraag me niet eens zozeer af hoe we dit seizoen uitkomen. Ik denk vooral: hoe gaan wij volgend seizoen in?”
Eén ding blijft in elk geval onveranderd. Per 1 april moeten clubs de contracten opzeggen van de spelers en medewerkers die mogelijk niet in aanmerking komen voor contractverlenging. Oftewel, een aantal spelers die momenteel verplicht thuis zitten, moeten straks ook op zoek naar een nieuwe club. Serge Rossmeisl van FBO: „Zolang de postkantoren openblijven, moeten die brieven de deur uit.”
