Vitesse en de eigenaar van de Gelredome gaan ruziënd de crisis door

Bij de oplevering van de Gelredome, in 1998, gold het nieuwe Vitesse-stadion als droombestemming. Inmiddels is het een molensteen.

Amsterdammer Michael van de Kuit is al meer dan twintig jaar vastgoedondernemer. Hij bezit winkels in de P.C. Hooftstraat, een golfbaan in Naarden, een casino in Nijmegen, een discotheek op Ibiza en tal van andere panden. Zijn formule: investeren, waarde toevoegen en verhuren.

Dat is ook zijn doel als hij in juli 2018 het ‘grootste theater van Nederland’ koopt: de Gelredome in Arnhem. Een uniek gebouw voor zijn vastgoedportefeuille, met naar verwachting een gunstig rendement. Eén ding heeft hij echter niet voorzien: de onvrede bij de belangrijkste huurder van het stadion, Vitesse. De eredivisieclub voelt zich er gevangen – als een ondernemer die met een forse huur zit opgezadeld in een winkelcentrum dat niet meer in trek is.

Hoe anders was dat in 1998. Vitesse-voorzitter Karel Aalbers waande zich een visionair bij de oplevering van ‘zijn’ Gelredome. Het uitschuifbare dak was geen primeur – dat had de Amsterdam Arena ook al – maar het uitschuifbare veld wel; binnen vijf uur kan de Gelredome worden veranderd in een poptempel, tennisarena of beursgebouw.

Aalbers zag onbeperkte mogelijkheden. Kwamen de Spice Girls optreden, dan vroeg hij of een van hen in een Vitesse-shirt wilde zingen. Verkocht hij de dagen erna achtduizend extra shirts. Zakelijk vernuft en ondernemerschap, daarmee zou Vitesse de top-50 van Europa bestormen.

Maar zover kwam het nooit. Vijf jaar later viel Aalbers in ongenade en moest Vitesse worden gered door de gemeente. De club sloot ‘met de rug tegen de muur’ een nieuwe huurovereenkomst, die toen goed leek, maar nu betreurd wordt. Te veel geld, te weinig mogelijkheden. Eind september 2018 neemt Vitesse dan ook een drastisch besluit. De club zegt de huur van de Gelredome op, per oktober 2023, enkele dagen voordat de verbintenis automatisch met twintig jaar zou worden verlengd.

Van de Kuit, net twee weken in bezit van de sleutel, leest de brief met verbazing. En al even verbaasd is hij over het antwoord op zijn vraag waar de club te zijner tijd denkt te gaan voetballen: de Gelredome. Vitesse beroept zich op het eeuwigdurend speelrecht dat de club bij de bouw van het stadion is verleend. Met andere woorden: je krijgt ons er niet uit.

Zo begon de strijd tussen een vasthoudende vastgoedondernemer en een Gelderse voetbalclub. Niet alleen volgden er stekelige e-mails en waarschuwingen, onlangs stonden beide partijen ook tegenover elkaar bij de rechter, omdat Vitesse huurkorting eiste.

„Zonder enig hart en alles voor de buit, dat is typisch Van de Kuit”, schreven Vitesse-supporters op een spandoek bij de Gelredome. De stadioneigenaar begrijpt op zijn beurt niet dat Vitesse plots in geldnood zit. De club is toch eigendom van een Russische miljardair?

Hoofdstuk 1: de voorgeschiedenis

Als Vitesse in september 2018 de huur opzegt, is dat niet omdat de club weg wil uit de Gelredome. Met zijn brief wil Joost de Wit, dan nog directeur, de onderhandelingen over de huur heropenen. Hij moet wel, vindt hij: Vitesse vecht al jaren tegen rode cijfers. De club spendeert veel in de jacht op Europese tickets, maar komt in de knel als verwachte prestaties en spelerstransfers uitblijven. Tegenover relatief hoge (salaris)kosten staan beperkte inkomsten, met name omdat Vitesse geen baas in eigen huis is en nauwelijks kan ondernemen.

Waar andere clubs hun stadion 365 dagen per jaar kunnen uitbaten, door bijvoorbeeld conferenties te huisvesten, betaalt Vitesse 1,9 miljoen euro huur voor maximaal dertig thuiswedstrijden. Speelt het twintig thuisduels, dan mag het de andere tien dagen niet voor andere activiteiten benutten.

De club verkoopt wedstrijdkaarten en sponsorarrangementen, maar is bij de horeca afhankelijk van de onafhankelijke exploitatiemaatschappij van de Gelredome, die 7,5 procent afstaat van de omzet uit bier en patat. Jaarlijks levert dat een ton op – kleingeld voor een ambitieuze club als Vitesse.

De Wit slaagt erin het tekort uit de operationele omzet (exclusief transfers) in vijf jaar tijd terug te brengen van 22 miljoen naar 9 miljoen euro verlies. In totaal, met de transferresultaten meegeteld, lijdt Vitesse tussen 2013 en 2018 54 miljoen euro verlies, blijkt uit de jaarcijfers. Iets wat de club waarschijnlijk fataal was geworden zonder de steun van rijke Russische eigenaren.

Dankzij hun agiostortingen is Vitesse tenminste geen subsidieclub, weet De Wit, die streeft naar stabielere cijfers. Hij wil investeren en groeien door de Gelredome én het exploitatiebedrijf te kopen. Zo kan Vitesse zelf beurzen, concerten en seminars organiseren. De Wit wil dit al jaren, en ruikt kansen in de zomer van 2018. Voor het eerst in acht jaar heeft Vitesse dan eindelijk een seizoen met winst (9 miljoen) afgesloten dankzij goede transfers en Europa League-voetbal. Er is alleen één maar: zijn nieuwe Russische baas is minder enthousiast.

Hoofdstuk 2: Russische invloeden

Die baas is Valeriy Oyf. De in Odessa geboren oligarch begint zich al snel na de aandelenoverdracht, in mei 2018, nadrukkelijk te roeren. Anders dan zijn voorganger Aleksandr Tsjigirinski, die in vijf jaar tijd zelden langs kwam en nooit interviews gaf. Nooit legde hij uit waarom hij een Arnhemse subtopper op de been hield. Toen Vitesse in 2017 de KNVB-beker won – de eerste hoofdprijs in 125 jaar – was hij er niet bij.

Oyf bezocht afgelopen seizoen acht thuisduels. Lokale politici die naast hem hebben gezeten, noemen hem een echte voetballiefhebber, al gissen ook zij naar zijn motieven om in Vitesse te investeren. Duidelijk is alleen dat Oyf én Tsjigirinski zakenpartner en vertrouweling zijn van Roman Abramovitsj, de Russische eigenaar van het Engelse Chelsea, dat jaarlijks enkele spelers bij Vitesse stalt.

Oyf zegt halverwege 2018 niet meteen ‘nee’ tegen De Wits plan voor de aankoop van de Gelredome. Maar als hij hoort dat stadioneigenaar Van de Kuit meer dan twintig miljoen euro vraagt, volgt alsnog een njet. Oyf wil niet dat de Amsterdamse belegger zes miljoen euro aan hem verdient – Van de Kuit kocht het stadion kort daarvoor voor 13,75 miljoen euro.

Binnen Vitesse denken ze daar anders over. In slechte jaren moet Oyf toch al tussen de 10 en 20 miljoen euro aftikken. Waarom dan niet dat geld investeren in een stadion dat zich binnen zes à zeven jaar kan terugbetalen? De huur (1,9 miljoen) valt weg en met een omzet van zo’n 26 miljoen kan Vitesse clubs als AZ achterna. Maar nee blijft nee. Enkele maanden later stapt De Wit op. Hij voelt zich afgeremd.

Hoofdstuk 3: 143 miljoen schuld

Hoewel hij zeer betrokken is bij de club, aldus degenen die hem kennen, staat Oyf begin 2019 open voor een verkoop van Vitesse. Een Duitser heeft zich gemeld. Maar als de man de vraagprijs hoort, reageert hij enigszins verbaasd. 80 miljoen euro. Zoveel?

Tegen de tijd dat de Duitser afhaakt hebben de Russen al veel meer dan 80 miljoen in de club zitten. Inmiddels is dat zelfs 143 miljoen euro, blijkt uit de laatste jaarrekening van de Houdstermaatschappij Vitesse B.V. Zoveel staat er aan langlopende schulden open bij de grootaandeelhouders in Rusland.

Gelredome-eigenaar Van de Kuit vindt het opmerkelijk. Hij volgt de financiën van Vitesse met argusogen, blijkt onder meer uit correspondentie tussen zijn bedrijf Nedstede Groep en Vitesse, vanaf oktober 2019. De meest recente jaarrekening van de club baart Nedstede zorgen. Vitesse schrijft weer rode cijfers: 16 miljoen euro verlies. En dan is er nog die langlopende schuld van zo’n 140 miljoen euro.

„Uiterst ongezond en zeer zorgwekkend”, aldus Nedstede tegen Vitesse. Omdat de stadioneigenaar twijfelt aan de continuïteit van de club, en juist zekerheid wil bij een nieuwe huurovereenkomst, vraagt het bedrijf om meer informatie over grootaandeelhouder Valeriy Oyf. Nedstede wil onder meer een kopie van diens garanties en vraagt of Vitesse zelf onderzoek heeft gedaan naar de „financiële gegoedheid” van Oyf. Op de elf vragen komt geen antwoord.

Hoofdstuk 4: de strijd laait op

Tijdens de coronacrisis, eind maart, volgt nieuwe correspondentie. Een nieuwe huurovereenkomst is nog altijd niet gesloten. Wel laat Vitesse op 30 maart aan Nedstede weten dat het door de crisis geen gebruik kan maken van het stadion en daarom nieuwe afspraken wil maken. Vreemd voor een club met een rijke eigenaar, vindt Van de Kuit. Hij dreigt het faillissement aan te vragen als Vitesse niet alsnog de huur voor het stadion overmaakt.

Tegelijk richt Nedstede zich tot de accountant van Vitesse. Hem wordt gevraagd hoe het kan dat Vitesse zo kort na aanvang van de crisis spreekt van een onhoudbare situatie. Nedstede heeft alle jaarrekeningen van Vitesse uitgespit en komt telkens terug bij de verstrekte garanties van clubeigenaar Valeriy Oyf. Als die zo hard zijn dat Vitesse hier al jaren op teert, waarom kan de club dan plots geen huur meer overmaken?Lees ook:Het profvoetbal zoekt hulp in Den HaagOok de KNVB krijgt een brief. Nedstede wil weten hoe hard de financiële garanties van Oyf zijn die Vitesse aan de KNVB heeft moeten verstrekken. „Juist in crisistijd moet blijken wat de financiële garantie van de heer Oyf waard is. (..) Want als de garantie niets waard zou blijken, dan is ook per direct het fundament onder de Betaald Voetbal licentie verdampt.” De KNVB verstrekt geen informatie.

De zorgen nemen toe als in mei de jaarrekening van de Houdstermaatschappij Vitesse gedeponeerd wordt. Er staat in dat Oyfs garantie beperkt is. „Op basis van de huidige ruimte is de continuïteit gewaarborgd tot juni 2021.” Met een beetje pech is het daarna afgelopen met Vitesse, leest Van de Kuit er in.

Over en weer volgen stekelige commentaren in de pers. Vitesse verwijt Van de Kuit dat hij zich te veel in de media roert. De club weigert al zijn verzoeken om informatie over Oyf. Hij moet het doen met de jaarcijfers, vinden ze in Arnhem. De rest gaat hem niks aan.

Toch helpt het niet dat de club zuinig is met het verstrekken van informatie. Wanneer Vitesse eind mei huurverlaging eist via een kort geding, is gebrekkige onderbouwing voor de rechter een belangrijke reden het verzoek af te wijzen. Er is onvoldoende bewijs dat de club in geldnood verkeert; op Tweede Pinksterdag moet Vitesse gewoon weer de huur overmaken.

De strijd is daarmee geenszins voorbij, want er dient zich een nieuwe kwestie aan: eeuwigdurend speelrecht. Volgens Vitesse is dat in marmer gebeiteld, en zal het tot een flinke huurverlaging leiden. Van de Kuit stelt dat dit recht allang is komen te vervallen.

Hoe het ook uitpakt, bij Vitesse zijn ze ervan overtuigd dat Valeriy Oyf clubeigenaar blijft. Hij is, zeggen ze daar, altijd bereid zijn portemonnee te trekken.

NRC / Foto’s SV