17 augustus 2020 In de media

‘Laat je man los’: deze stijl brengt Letsch naar Nederland

Van de vier trainers in de halve finale van de Champions League komen er drie uit Duitsland. Dat maakt de kans groot dat Jürgen Klopp een landgenoot als opvolger krijgt als winnaar van het miljardenbal.
De opmars van de Duitse coaches krijgt komend seizoen zijn weerslag op de Eredivisie. Maak kennis met de principes die Thomas Letsch en Roger Schmidt naar Nederland gaan brengen.

Wie benieuwd is naar de roots van succescoaches Julian Nagelsmann (RB Leipzig), Thomas Tuchel (Paris Saint-Germain), Hansi Flick (Bayern München) en Jürgen Klopp (Liverpool) heeft aan een middagje toeren in Duitsland genoeg. In minder dan drie uur rijd je van het geboortehuis van Flick in Heidelberg naar dat van Nagelsmann in Landsberg am Lech. In deze strook tussen Stuttgart en München kom je onderweg de plekken tegen waar de wortels van Tuchel en Klopp liggen. In datzelfde gebied dat deels in Baden-Württemberg en deels in Beieren valt, is bondscoach Joachim Löw opgegroeid. Clubs uit die regio als FC Augsburg, VfB Stuttgart, FSV Mainz 05. Ulm 1846 en 1899 Hoffenheim zien we opvallend vaak terug op het cv van de nieuwe lichting Duitse trainers die internationaal lof oogst.

De geboorteplaatsen van de vier genoemde trainers op de kaart van Duitsland.Dat komt niet doordat in het zuiden van het Duitsland een tovermiddel in de grond zit dat wondertrainers oplevert. De verklaring zit hem in het feit dat deze regio midden jaren negentig twee radicale voetbaldenkers herbergt. Beiden pleiten tegen het klassieke Duitse 5-3-2-systeem met mandekking en een libero. In plaats daarvan geloven zij heilig in een 4-4-2 met zonedekking. Daarmee kan je tegenstanders met betere spelers verslaan door als team samen te werken, geloven zij. Ralf Rangnick heeft dat in de jaren tachtig afgekeken tijdens een oefenduel met het Dynamo Kiev van Valeri Lobanovski. Bij Ulm past hij die ideeën toe. Wolfgang Frank is op zijn beurt geïnspireerd geraakt door het AC Milan van Arrigo Sacchi. De video’s van trainingen waarbij de verdedigers van de Italiaanse topclub met touwen aan elkaar zitten, draait hij eindeloos vaak af. Zodat Frank dit zo goed mogelijk kan overbrengen op de spelers van Mainz.Vernieuwer Valeri Lobanovski, laptoptrainer avant-la-lettre.

Volgens Pepijn Lijnders zou dit Liverpool niet bestaan zonder Arrigo Sacchi Vanuit oervaderen Rangnick en Frank is een stamboom vol trainers ontstaan die allemaal dezelfde pressingstijl aanhangen. Frank was bijvoorbeeld bij Mainz de leermeester van Klopp, die daar coach van het eerste was toen zijn uiteindelijke opvolger Tuchel naar de opleiding werd gehaald. De huidige trainer van Paris Saint-Germain speelde als voetballer bij Ulm onder Rangnick. Zoals Nagelsmann de video-analist van Tuchel was bij Augsburg, alvorens bij Hoffenheim en Leipzig in de invloedsfeer van Rangnick te komen. Flick onderhield de afgelopen jaren nauw contact met Klopp, Tuchel en Nagelsmann. In zijn laatste periode bij de DFB was de huidige Bayern-oefenmeester namelijk bezig om de verdedigende principes die horen bij de Zuid-Duitse pressingstijl op papier te zetten.

Roger Schmidt en Thomas Letsch behoren tot diezelfde voetbalfamilie. Beiden noemen vlak na hun aanstelling Klopp als inspiratiebron. Beiden hebben bij Red Bull Salzburg gewerkt onder Rangnick. Hoewel Schmidt en Letsch hun elftallen vanuit een andere defensieve veldbezetting laten spelen, zijn de onderliggende principes in het verdedigen hetzelfde. Aan de hand van het oefenduel tussen PSV en Vitesse schetsen we de vier belangrijkste defensieve uitgangspunten die zij proberen te introduceren in de Eredivisie.

WET 1: ZET ONMIDDELLIJK DRUK OP DE EERSTE PASS VAN DE CENTRALE VERDEDIGERS

In Eindhoven waren nog geen vier minuten gespeeld toen PSV al een goede demonstratie gaf van de hoge druk die Schmidt voorstaat. Tegenover de 5-3-2 van Vitesse, dat in de meeste oefenduels 4-4-2 speelde met een ruit op het middenveld en in deze pot schakelde vanwege het tweespitsensysteem van de tegenstander, werden de nieuwe startposities ingenomen. PSV organiseerde zich vanuit een soort 4-2-2-2, in Duitsland vaak betiteld als het haaienbek-systeem. Buitenspelers Noni Madueke en Cody Gakpo waren niet georiënteerd op de wingbacks, maar positioneerden zich centraal. Daardoor kon Madueke bij een breedtepass van libero Riechedly Bazoer op linker centrale verdediger Jacob Rasmussen meteen druk ontwikkelen. Die kon alleen terug op Remko Pasveer. Die opende richting wingback Maximilian Wittek, maar die bal was lang genoeg onderweg in de lucht voor Denzel Dumfries om toe te snellen en het duel te winnen.

Denzel Dumfries is op tijd om de lange bal van Remko Pasveer richting Maximilian Wittek te onderscheppen.Dat demonstreerde wat Schmidt zijn nieuwe ploeg training op training ingepeperd had. Het lijkt riskant om tegenstanders aan de zijkant helemaal vrij te laten staan, maar als je het goed uitvoert, dan is het dat niet. Dan is Dumfries gewoon op tijd om Wittek de pas af te snellen en verovert PSV de bal diep op de helft van Vitesse. ‘Als je altijd gewend bent geweest om je te oriënteren op wat de tegenstander gaat doen, dan is het moeilijk om een andere stijl aan te leren’, duidde Schmidt die overgang van denken tijdens het trainingskamp in Marienfeld. ‘We hebben geprobeerd wat vrijer te zijn en bij balbezit-tegenstander onze eigen formatie vast te houden. De focus lag op de bal. Eigenlijk gaat het erom dat ze de tegenstanders meer los gaan laten, maar wel de controle weten te behouden.’

Toevallig is het niet dat Schmidt daarbij het woord oriënteren gebruikt. Daar gaat in feite alles om in deze pressingstijl. Het boekje van Rangnick schrijft voor dat de bal het eerste referentiepunt is, de medespelers het tweede en tegenstanders pas het derde. Bij deze opbouw die vanuit PSV-perspectief begon op links moest rechtsbuiten Madueke dus meteen naar de binnenkant bewegen (bal als oriëntatie). Daarnaast moest hij in de gaten houden dat de ruimte richting de controleur schuin achter hem niet zo groot werd dat hier een pass tussendoor gespeeld kon worden (medespeler als oriëntatie). Dat Wittek, op papier zijn directe tegenstander, hierdoor helemaal vrijkwam, was van later zorg (tegenstander als oriëntatie). Dat is een flinke omslag van denken. In de Eredivisie zijn de meeste voetballers opgeleid vanuit mandekking. Op het middenveld worden van jongs af aan koppeltjes gemaakt en als een back opkomt, dan moet de buitenspeler erachteraan. Schmidt en Letsch denken anders. Hun hele filosofie is gericht op het afsluiten van passlijnen naar bepaalde ruimtes. Als je dat goed doet, dan hoef je geen tegenstanders te dekken. Laat je man los.Deze pressingstijl wil Roger Schmidt naar Nederland brengen

WET 2: BLIJF COMPACT TIJDENS DE HOGE DRUK

Vlak voor de openingstreffer van Danilho Doekhi uit een vrije trap demonstreerde Vitesse de tweede wet uit het Zuid-Duitse pressinghandboek. In precies tien tellen schoof de laatste lijn van de Arnhemmers door twee terugspeelpasses op van de eigen zestien tot aan de middenlijn. Door de snelheid waarmee dit gebeurde, werden de twee PSV-spitsen buitenspel gezet en was het niet riskant dat Loïs Openda helemaal doorging op Lars Unnerstall. Sterker, de Belgische aanvaller kon even later zelfs op avontuur gestuurd worden op de linkerflank waar hij met een dribbel een vrije trap veroverde.

Tien tellen later: Vitesse is opgeschoven naar de middenlijn.Letsch zal het met genoegen bekeken hebben vanuit de dug-out. Voor Vitesse zijn dit soort principes tamelijk nieuw. Na de periode van pressingvoetbal onder Peter Bosz zijn met Henk Fraser en Leonid Slutsky twee trainers langsgekomen die wat verder inzakten om toe te slaan vanuit de counter. Vooral voor de defensie is die omslag groot. Centrale verdedigers moeten durven om met vijftig meter in de rug te spelen en bij een pass naar de zijkant moeten backs naar voren sprinten zoals Dumfries bij Wittek.

Zowel Letsch als Schmidt valt vanwege dit eisenpakket terug op middenvelders in de laatste lijn. Letsch experimenteert tegen PSV met Bazoer als centrale man in een driemansdefensie. Bij de Eindhovenaren is Mauro Junior plots linksback. De Braziliaan heeft van nature de neiging om vooruit te denken, wat een groot voordeel is in de stijl van Schmidt waarin hij zowel met als zonder bal heen en weer moet denderen langs de lijn. Bij Bayer Leverkusen heeft de huidige PSV-trainer met Benjamin Henrichs als eens een jonge middenvelder omgeturnd tot back. Mauro Junior zal dus niet de eerste zijn.

WET 3: SLUIT HET CENTRUM EN DWING DE TEGENSTANDER NAAR DE ZIJKANT

Of het nu de 4-2-2-2 van Schmidt is of de 4-4-2-ruit en 5-3-2 van Letsch: de formaties van de Duitse trainers hebben de overeenkomst dat beide vleugels in eerste instantie slechts door één speler bezet worden. Daar zit een gedachte achter. Schmidt en Letsch weten dat een tegenstander in de as lastig onder druk te zetten valt. Daarvoor zijn er simpelweg te veel opties: naar voren, naar achteren, naar links en naar rechts. Daarom bouwen ze in eerste instantie het centrum vol en proberen ze zo de opponent te verleiden tot een pass naar de zijkant. Met de zijlijn en achterlijn als hulpmiddelen is het daar veel makkelijker om te pressen. Schmidt prent zijn spelers dit mede in via oefeningen met de defensieve partij in ondertal. Zodat ze leren inzien dat er voor tegenstanders met het innemen van de juiste posities geen uitweg mogelijk is.

WET 4: ZORG VOOR EEN OVERTAL AAN DE BALKANT

Het sluiten van het centrum is het zetten van de val en bij een bal naar de zijkant valt die dicht. Frank Wormuth, de Duitse trainer van Heracles Almelo, heeft ons eens uitgelegd hoe dat precies in zijn werk gaat. ‘Als we in onze verdedigende formatie staan, dan is de steller de speler die de man in balbezit onder druk zet.’ Wormuth pakte een stift om uit te beelden wat hij bedoelde. Op het bord verscheen een vierkantje met een bal: dat is de tegenstander. Vlak daarvoor zette Wormuth een kruisje. ‘Dat is dus de steller. Die moet op basketbal-afstand staan, een armlengte weg. Als je te dichtbij staat, dan kan de opponent wegdraaien. Als je te ver weg staat, dan kan hij alsnog makkelijk een pass geven.’ De oefenmeester voegde twee kruisjes toe aan de uitgebeelde situatie. Een verscheen naast de steller: dat is de dubbeler. De derde stond schuin achter zowel de steller als de dubbeler, waardoor een driehoek ontstond: dat is de bodyguard. Deze drie spelers zorgen gezamenlijk voor een overtal aan de balkant.

‘In Duitsland begrijpt iedere coach waar je het over hebt als je ASTLB zegt’, aldus Wormuth over het achterliggende theoretische raamwerk. De S van stellen heeft hij reeds toegelicht. ‘A is van anlaufen, de loopactie waarmee een speler de pressing initieert. T is van tempo verminderen, wat nodig is als je wil kunnen reageren op bewegingen. L is van lenken, de tegenstander met je lichaam een bepaalde kant op dwingen. B is van bal veroveren, de gewenste uitkomst van een defensieve actie.Het voetbal-abc van Frank Wormuth: tussen Pep en Speedy GonzalesIn 52ste minuut gaf PSV een goed voorbeeld van dat principe. Matus Bero werd op de linkerflank ingesloten door vier tegenstanders. Rechtsback Denzel Dumfries, rechtsmid Michal Sadilek, rechtsbuiten Mohamed Ihattaren en rechterspits Noni Madueke zetten allemaal druk richting de zijlijn. Bero werd met hulp van Ihattaren van de bal gezet door Dumfries, waarna PSV direct de snelste weg naar het doel zocht. Cody Gakpo werd aan het werk gezet en met een droge knal van buiten de zestien profiteerde hij van de verdediging van Vitesse die kort na het balverlies nog niet optimaal in positie stond.

Het is een moment dat laat zien hoe spectaculair deze stijl kan zijn als hij goed uitgevoerd wordt. Schmidt en Letsch weten als geen ander dat dit samenhangt met de kwaliteit van de selectie. Die is in beide gevallen niet volledig ingericht op hun intensieve speelstijl. Letsch heeft moeite om Bazoer en Oussama Tannane samen te laten functioneren op het middenveld, omdat beiden defensief soms baalmomenten hebben. Schmidt zoekt op zijn beurt naar een plaats voor Ihattaren, omdat in zijn systeem geen plaats is voor een klassieke nummer 10. Dus speelt de spelmaker hangend vanaf rechts of als controleur voor de verdediging. Wellicht schuilt daarin het grootste gevaar van de paleisrevoluties in Eindhoven en Arnhem. Technisch vaardige voetballers kunnen het kind van de rekening worden.

VI / Foto’s SV

Hoofdsponsor: